Rodzice jako symbol bezpieczeństwa
– analiza psychologiczna zjawiska
w geriatrii.

To, że osoby starsze wspominają swoich zmarłych rodziców jako żyjących lub są przekonane, że nadal żyją, może mieć głębokie psychologiczne i emocjonalne podłoże. Zjawisko to nie wynika jedynie
z zaburzeń poznawczych, ale także z bardzo silnych potrzeb emocjonalnych, które nasilają się wraz z wiekiem. Poniżej
spróbuję dokonać analizy tego zjawiska
z punktu widzenia psychologii
i geriatrii.

 

1. Potrzeba bezpieczeństwa (wg Maslowa)

W miarę starzenia się ludzie stają się bardziej podatni na lęk, niepewność i poczucie kruchości. Wspomnienie
rodziców — jako postaci dających kiedyś opiekę, schronienie i bezwarunkową akceptację — może pełnić funkcję mechanizmu obronnego. 

 

- Symboliczne odwołanie do opiekunów: Rodzice są często postrzegani jako "bezpieczna przystań". Nawet po ich
śmierci starszy człowiek może
„przywracać” ich obecność w umyśle jako sposób radzenia sobie z lękiem egzystencjalnym i samotnością.

- Psychiczny powrót do okresu
dzieciństwa: W starości, zwłaszcza w demencji, obserwuje się tzw. *regresję psychologiczną* — powrót do wcześniejszych etapów rozwoju,
kiedy osoba była zależna, ale też bardziej chroniona.

 

 

2. Potrzeba więzi i tożsamości rodzinnej-

Człowiek, szczególnie w późnym wieku, intensywnie poszukuje sensu,
przynależności i ciągłości tożsamości. 

 

- Rodzina jako źródło tożsamości:
Rodzice to centralne figury w
konstruowaniu własnego "ja".
Przypominanie ich sobie (a nawet wyobrażanie ich jako żyjących) może być formą potwierdzania własnego miejsca
w świecie.

- Samotność i izolacja: Brak bliskich relacji
w teraźniejszości prowadzi do przywoływania tych, którzy byli ważni w przeszłości, nawet jeśli ich już fizycznie
nie ma.

 

 

3. Zaburzenia poznawcze a mechanizmy emocjonalne

W demencji (np. chorobie Alzheimera) osoby mogą mieć trudność
z odróżnianiem wspomnień od rzeczywistości.

 

- Zaburzenia orientacji w czasie: Osoby mogą „przesuwać się” w czasie
do okresów, gdy ich rodzice jeszcze żyli.

- Ale to nie zawsze demencja: Nawet bez otępienia, może występować idealizacja przeszłości, która pełni funkcję emocjonalnego bufora.

 

4. Psychologiczne mechanizmy obronne

- Wyparcie i zaprzeczanie: Trudność w pogodzeniu się ze stratą może prowadzić
do nieświadomego wypierania faktu
śmierci bliskich.

- Introjekcja: Osoba może symbolicznie „zinternalizować” rodziców i mieć poczucie ich obecności jako formy wsparcia wewnętrznego.

 

Podsumowanie

Wspominanie zmarłych rodziców jako żyjących w podeszłym wieku to złożone zjawisko, które łączy w sobie:

- głęboką potrzebę bezpieczeństwa,

- potrzebę więzi emocjonalnych,

- mechanizmy obronne radzenia sobie
ze stresem i samotnością,

- a czasem także objawy zaburzeń poznawczych.

 

To naturalna część procesu starzenia się, która — o ile nie towarzyszą jej
patologiczne objawy — może być rozumiana jako adaptacyjna reakcja psychiczna na wyzwania późnej starości.

 

Autor artykułu: Anita Napora-Bieś